Kinh tế thất bại- bất mãn công khai- gia tăng đàn áp

Sụp đổ đè lên chính nó

Tủ sách đầy những tuyển tập của Marx, Engels và Hồ Chí Minh, dấu ấn của một sự nghiệp trung thành với đảng Cộng sản Việt Nam, nhưng nhà học giả 77 tuổi nói ông không còn là “tín đồ” của Đảng.

Từng là cố vấn cho hai thời Thủ tướng Việt Nam, ông Nguyễn Phước Tường, (tức giáo sư Tương Lai- ghi chú của người dịch), đang nói lên những tiếng nói phản kháng mạnh mẽ chính quyền Việt Nam, giống như bao nhiêu người khác ở Việt Nam ngày nay.

“Hệ thống của chúng tôi bây giờ là chế độ toàn trị độc đảng. Tôi xuất thân từ bên trong hệ thống ấy – Tôi hiểu tất cả những khiếm khuyết, những bất cập, những suy đồi thoái hóa của nó. Hệ thống này không được sửa chữa thì sẽ sụp đổ đè lên trên chính bản thân nó”  - Ông trả lời một cuộc phỏng vấn, tại căn hộ ở ngoại ô thành phố Hồ Chí Minh.

Nhà học giả Mác-Xít: GS Tương Lai Nguyễn Phước Tường 

Đảng từng chiến thắng lực lượng miền Nam Việt Nam do Mỹ yểm trợ năm 1975 đang đối diện sự phẫn nộ ngày càng tăng trước một nền kinh tế suy sụp, vì chia rẽ do những tranh cãi giữa những người bảo thủ ôm chặt truyền thống muốn duy trì xã hội dưới những nguyên tắc chỉ đạo của xã hội chủ nghĩa đi đôi với quyền lực độc tôn, chống lại bên kia là những người kêu gọi (áp dụng) một hệ thống đa nguyên hơn cùng với sự hội nhập hoàn toàn với chủ nghĩa tư bản.Nhưng có lẽ điều quan trọng nhất là đảng đang đấu tranh đối phó với một xã hội được thông tin đầy đủ hơn, nhiều phê phán hơn, nhờ những tin tức và ý kiến phổ biến qua internet, thoát khỏi (vòng bưng bít) của truyền thông do Nhà nước kiểm soát.

Từ khi thống nhất xứ sở 38 năm về trước. đảng Cộng sản đã trải qua thử thách với những cuộc xung đột với Trung Quốc và Cambodia, những khủng hoảng tài chính và chia rẽ nội bộ. Sự khác biệt của ngày nay, theo học giả chuyên gia hàng đầu về Việt Nam Carl A. Thayer, là sự phê phán giới lãnh đạo “đã bùng nổ trên khắp nước.”
Trong một môi trường toàn trị khác, những chia rẽ trong đảng đã và đang thực sự khuyến khích tự do ngôn luận vì các phe phái đều hăng hái bôi nhọ lẫn nhau, theo học giả Thayer. Ông nói: “Có một nghịch lý ở Việt Nam là những bất đồng bừng nở, và những đàn áp cũng gia tăng cùng lúc” 

Thêm bất đồng, gia tăng đàn áp

Khi những tiếng nói bất đồng gia tăng gấp bội trong 92 triệu người dân thì cũng là lúc chính quyền ra sức đàn áp. Các tòa án đã tuyên án tù nhiều bloggers, nhà báo, nhà hoạt động, nhưng lời chỉ trích, nhiều nhất là trên mạng online, vẫn tiếp tục, không giảm sút. Chính quyền cản phá một số trang nhà và địa chỉ internet, nhưng nhiều người Việt sử dụng software hay những trang nhà khác để đi vòng và lách khỏi kiểm duyệt.

“Thêm nhiều người đang cố gắng tự bày tỏ chính mình hơn trước đây, và chỉ trích chính quyền” Ông Trương Huy San, một tác giả, nhà báo, và là một blogger nổi tiếng với bút hiệu Huy Đức nói. “Và những điều họ nói đã gay gắt hơn rất nhiều” Ông San, từng là nghiên cứu sinh đại học Harvard, là tác giả quyển sách “Bên thắng cuộc”, có thể là cuốn sách lịch sử có tính chất bao hàm đầu tiên của Việt Nam trong thời kỳ từ 1975, cũng là cuốn sách sử đầu tiên từ lúc đó mang tính cách phê phán, được một người từ bên trong Việt Nam viết lên.

Nhà báo Huy Đức Trương Huy San 

Bộ sách được nhiều người đọc ở Việt Nam, gồm 2 quyển, tác giả mang bút hiệu Huy Đức, được in ra không có giấy phép của chính quyền. Bộ sách mô tả cuộc thanh trừng những đảng viên không trung thành và việc chiếm đoạt tài sản của các sở hữu chủ các doanh nghiệp ở miền Nam Việt Nam.

Bề mặt lành, bề đáy vỡ

Với những du khách hời hợt đến thăm Việt Nam, bề mặt nổi của sự tiến bộ kinh tế có thể làm họ khó lòng hiểu được tâm trạng bi quan sâu đậm mà nhiều người bày tỏ trong nước. Hằng triệu người mà mươi năm trước chỉ đi xe đạp, ngày nay phóng xe gắn máy qua các nhà máy và cao ốc văn phòng. Nền kinh tế bừng nở trong thập niên 1990 sau cuộc đổi mới đã sản sinh cho Việt Nam một sự pha trộn của một nền kinh tế thị trường được đảng Cộng sản kèm cặp chặt chẽ. Cả ngày nay nền kinh tế Việt Nam cũng vẫn được dự kiến tăng trưởng khoảng 4 tới 5% cho năm nay, một phần nhờ vào thế mạnh xuất khẩu gạo, cà phê và các sản phẩm nông nghiệp khác. Tuy nhiên thị trường bất động sản đóng băng vì xây dựng dư thừa quá đáng, các ngân hàng chất đầy nợ xấu, báo chí đăng tải những bài nói về nạn thất nghiệp gia tăng, và xứ sở Việt Nam được xếp vào hàng ngũ những nước tham nhũng nhất thế giới, do Transparency International, một tổ chức theo dõi tham nhũng toàn cầu, đánh giá (Việt Nam xếp hạng 123 trong danh sách 176 quốc gia, trong đó những nước mang số hạng càng nhỏ là những nước càng ít tham nhũng)
Giới doanh nghiệp Việt Nam than phiền về những quy định của chính phủ quá sức chịu đựng, bị áp đặt do một đảng tự tin họ là thành phần tiên phong của các doanh nghiệp tư bản. Và nhiều người nói Việt Nam không có định hướng, mặc dù có vẻ có một dân số trẻ siêng năng và không thể áp chế được. “Trong 21 năm ở xứ này tôi chưa bao giờ thấy trong giới trí thức và chủ doanh nghiệp có mức độ bất mãn đến thế đối với hệ thống (chính quyền,) Ông Peter R. Ryder, giám đốc Indochina Capital, một công ty đầu tư ở Việt Nam, nói “Có nhiều cuộc thảo luận rất có ý nghĩa trong cộng đồng doanh nghiệp, và trong nội bộ đảng – giữa những người hết sức quan tâm đến chiều hướng mà quốc gia đang đi theo”

TS Lê Đăng Doanh 

Tại Diễn đàn Kinh tế mùa xuân, một hội nghị được Uỷ ban Kinh tế Quốc hội Việt Nam tổ chức vào thượng tuần tháng tư hằng năm, những người tham dự “đang tranh nhau cơ hội đứng trước chiếc microphone,” theo lời ông Lê Đăng Doanh, một nhà kinh tế hàng đầu tham dự diễn đàn mà ông mô tả là “đầy sóng gió.”

Ông nói có sự chỉ trích lan truyền rộng rãi rằng tuy nền kinh tế cần tái cấu trúc sâu xa, nhưng “hầu như “chẳng có gì được thi hành.”

“Đó là khủng hoảng niềm tin” Ông Doanh nói. “Năm nào cũng hứa hẹn sẽ tốt đẹp hơn, nhưng người dân chẳng thấy gì”

Vùng tâm bão

Ở tâm của cơn bão chính trị là Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, người nắm giữ quyền lực từ năm 2006. Phong cách mạnh dạn và chương trình kinh tế nhiều cao vọng của ông đầu tiên giúp ông được nhiều người ủng hộ vì ông bứt khỏi khuôn thuớc ù lì của các “quan lớn” trong giới lãnh đạo đảng Cộng sản.

Nhưng ông làm cho nhiều đảng viên xa lánh khi giải tán ban cố vấn từng là bộ máy lãnh đạo đằng sau chưong trình đổi mới (và trong ban cố vấn đó có ông Tường, học giả Mác-Xít, trong số nhìều đảng viên cao cấp). Quan trọng hơn nữa, chính sách biểu hiệu của ông Dũng, là thúc đẩy mạnh mẽ việc kiến tạo những công ty quốc doanh theo mẫu những đại công ty tư nhân của Hàn quốc, đã phản tác dụng.

Được điều hành do những giám đốc có quan hệ gần gũi với hệ thống giai tầng của đảng Cộng sản, các doanh nghiệp này mở rộng thành nhiều doanh nghiệp nhỏ mà họ không đủ trình độ quản lý, theo các nhà kinh tế nói, và đem đầu cơ vào thị trường chứng khoán và thị trường bất động sản. Hai đại công ty quốc doanh lớn nhất suýt sụp đổ và rơi xuống tình trạng gần chìm ngập trong nợ nần không trả nổi.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng 

Ông Tường, nhà học giả Mác-Xít, nói mối căng thẳng trong đảng Cộng sản đã tăng cao là do khó khăn kinh tế.

Vào tháng 2, ông góp chung tay viết một lá thư ngỏ lên Tổng bí thư đảng Nguyễn Phú Trọng, kêu gọi sửa đổi hiến pháp của quốc gia để “bảo đảm quyền lực thực sự phải thuộc về nhân dân.” Ông vẫn chưa hề nhận được một tiếng hồi âm.

Ông Tường nói ông vẫn khao khát xúc tiến thay đổi từ những ngày ông làm cố vấn cho Thủ tướng Võ Văn Kiệt, người đã có công kiến tạo lại nền kinh tế trong thập niên 1990.

Nhưng ngày hôm nay ông Tường cảm thấy áp lực của thời gian. Ông bị ung thư, tuy có vẻ thuyên giảm, và ông nói về cơn bệnh như một loại giải phóng tri tuệ thúc đẩy ông nói lên những gì mà hiện lúc này ông coi là sự thật.

RFA